C5+1 Orta Asya - ABD Zirvesi

 Öncelikle C5’in kim olduklarına bakmamız gerekiyor. Orta Asya’daki 5 cumhuriyet; Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Özbekistan C5’in kendisi. Amerika ise +1 oluyor.     Kasımın ilk haftası Washington’da, dünyada her ne kadar fark edilmemiş olsa da jeopolitik açıdan kritik olan C5+1 zirvesi düzenlendi. Gözler uzun zaman sonra tekrar Orta Asya’ya döndü. ABD Başkanı Donald Trump bu 5 Orta Asya ülkesine ev sahipliği yaptı. Bir takım anlaşmalar oldu.
Anlaşmalarda karşılıklı çıkar olduğunu biliyoruz.          
   Peki ABD’nin çıkarı ne? Amerika Birleşik Devletleri uzun bir süredir “nadir toprak elementleri” konusunda Çin ile gerilim yaşıyordu. Bu gerilim ticari yaptırımları getirmişti. Bu konuda alternatif çözüm yolları aranıyor. Orta Asya cumhuriyetleri de bu çözüm yollarından bir tanesi olabilir.
     Gözünüzü kapatın ve düşünün. Bölgenin ABD’ye kıyasla Rusya’ya ne kadar yakın olduğunu hissedin. Yıllardan beridir de Rusya, istediği şekilde siyaset izleyebiliyor o topraklarda. Ancak geldiğimiz noktada Rusya, Ukrayna ile girdikleri savaş sonucunda çok yorgun bir hale geldi. Bazı bölgelerde adını eskisi kadar hissettiremiyor. ABD ise bu açıklıktan yararlanma peşinde.
 Peki zirvede anlaşılan konular ne?    Boeing, Tacikistan, Kazakistan ve Özbekistan ile anlaştı. Air Astana (Kazakistan) 15 adet,Somon Air (Tacikistan) 4 adet ve  Uzbekistan Airways 8 adet Dreamliner olmak üzere sipariş verdi. Özbekistan’ ın toplam sipariş sayısının 22’ye çıktığı biliniyor. 
   Kazakistan’da ‘nadir topraklar elementleri’ kaynakları alanında bir yatırım anlaşması oldu. Kazakistanlı şirket, Cove Capital adlı Amerikan şirketiyle Tungsten yatağının geliştirilmesi için ortaklık yapacak. Sözü edilen para ise 1.1 milyar dolar…
   Tarım alanında yine John Deere makinaları Özbekistan ve Kazakistan ile anlaştı. 
   Diğer bir tarafta, insan haklarından söz etseler de ekonomik çıkarların daha ön planda durduğunu hepimiz biliyoruz.
Bu durumda bölgeye daha derin anlamlar katabiliriz. Çin en büyük yatırımcılardan bir tanesi. Rusya ise tarihi anlamda yine çok önemli bir aktör. ABD ise bu devletlerden ayrı bir şekilde bölgede etkin olmaya çalışıyor.
   Orta Asya için kritik vakitler. Masanın etrafında Rusya, Çin ve ABD var. Çok yönlü diplomasiye ihtiyaçları olduğu kesin. Önceki yıllarda olduğu gibi “küçük ülkeler” demek yerine artık kendi başına büyük birer aktörler. Dünya da bu durumun farkında.
     Bugün bizler anı yaşarken, diğer bir tarafta gelecek dünyamız kuruluyor. Bunu sessiz bir şekilde yapıyorlar. Artık olayları daha dikkatli dinlemeli, gerekli analizleri iyi bir şekilde yapmalıyız.
   Orta Asya cumhuriyetlerinden biri olarak bugün bir uçak almanız, yarın oturacağınız masadaki sandalyenin rahatlığına kadar etkileyecektir. Tabii oturacak sandalye dahi bulamayabilirsiniz. Bu da işin sonuçlarından sadece bir tanesi.
  Ben sıradaki hamleyi Rusya’dan bekliyorum. ABD’nin bu etkin siyasetine karşılık nasıl cevap verecek ya da cevap verecek mi? O da ilerleyen günlerde elbet belli olur.