Anayasa Mahkemesi'nden (AYM) aday sürücüleri yakından ilgilendiren çok önemli bir karar geldi. Yüksek Mahkeme, ehliyet iptaliyle ilgili yetkinin yönetmelikle değil, kanunla düzenlenmesi gerektiğine hükmetti. Karayolları Trafik Kanunu’nun ilgili maddesindeki ifade Anayasa’ya aykırı bulunarak iptal edildi. Ancak oluşabilecek yasal boşluğun önüne geçilmesi için kararın yürürlüğe giriş tarihi 9 ay sonrasına ertelendi.
Bu kritik karar, ehliyet almış ancak henüz aday sürücü statüsünde olan on binlerce vatandaşı doğrudan ilgilendiriyor. Yani artık ehliyetin iptaliyle ilgili düzenlemelerin idari kararla değil, yasama organı tarafından çıkarılacak açık ve net bir kanunla yapılması gerekiyor.
AYM, aday sürücülere yönelik düzenlemeyi neden iptal etti?
AYM’nin Resmi Gazete’de yayımlanan kararına göre, Mardin 1. İdare Mahkemesi tarafından yapılan başvuruda, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun ek 17. maddesinin ikinci fıkrası Anayasa’ya aykırı bulunarak iptal talep edildi. Bu fıkrada, "aday sürücülerin ehliyetlerinin iptal edileceği durumların yönetmelikle belirlenmesi" öngörülüyordu.
Anayasa Mahkemesi, bu hükmün Anayasa’nın 13. ve 20. maddelerine aykırı olduğuna karar verdi. Kararın gerekçesinde, araç kullanma hakkının bireyin özel hayatının bir parçası olduğu, bu nedenle temel bir hak ve özgürlük olarak yalnızca kanunla sınırlandırılabileceği vurgulandı.
“Yönetmelikle olmaz, kanun gerekir!”
AYM, özellikle kişilerin sürücü belgelerinin hangi hallerde iptal edileceğine dair hükümler bulunmadığını, bu düzenlemenin yalnızca idarenin insiyatifine bırakılmasının Anayasa’ya aykırı olduğunu belirtti. Kararda şu ifadeler dikkat çekti:
“Özel hayatın bir parçası olan araç kullanma hakkı, yönetmelik gibi alt düzenleyici işlemlerle sınırlandırılamaz. Bu, yalnızca yasama organı tarafından ve açık kurallarla yapılabilir.”
Ayrıca iptal edilen düzenlemede, ehliyetin iptaline neden olabilecek eylemlerin tanımının yapılmadığı ve belirsizlik içeren, geniş takdir yetkisi tanıyan bir yapı olduğu vurgulandı. AYM, bu tür kritik bir düzenlemenin ancak kanunla ve net çerçevede belirlenmesi gerektiğini ifade etti.
9 aylık erteleme: Neden hemen yürürlüğe girmiyor?
Anayasa Mahkemesi, iptal kararını hemen yürürlüğe sokmak yerine, oluşabilecek yasal boşluğun kamu düzenini olumsuz etkilemesini önlemek amacıyla 9 ay ertelenmesine karar verdi. Bu süre içerisinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM), aday sürücülerin ehliyet iptal süreçlerini detaylı şekilde düzenleyecek yeni bir yasal düzenleme yapması için zaman tanındı.
Yani şu anki durumda aday sürücülerle ilgili yönetmelikler geçerliliğini geçici olarak sürdürse de, 9 ay sonra bu düzenlemelerin yasal dayanağı kalmayacak. Bu da TBMM'nin konuyu öncelikli olarak ele alması gerektiğini gösteriyor.
Aday sürücüler için yeni dönemin kapısı aralandı
Bu karar, Türkiye'deki aday sürücü sisteminin yeniden yapılandırılması gerektiği anlamına geliyor. Mevcut sistemde, özellikle 2 yıl boyunca trafik kurallarını ihlal eden adayların sürücü belgeleri iptal edilebiliyordu. Ancak bu kurallar, yönetmeliklerle belirleniyor ve zaman zaman keyfi uygulamaları da beraberinde getiriyordu.
AYM’nin bu iptal kararı sonrası, artık aday sürücüler için uygulanacak yaptırımların, TBMM tarafından çıkarılacak net ve objektif kriterlere dayalı bir yasa ile belirlenmesi zorunlu hale geldi.
Hukukçulardan yorum: Temel haklar idarenin keyfine bırakılamaz
Hukuk çevreleri, bu kararı bireysel hak ve özgürlükler açısından önemli bir kazanım olarak değerlendiriyor. Özellikle ehliyetin bir “hak” olarak kabul edilmesi, devletin bu hak üzerinde sınırsız düzenleme yetkisi kullanamayacağını ortaya koyuyor. Uzmanlara göre, bu karar sadece sürücü belgeleriyle sınırlı değil, genel anlamda idarenin temel hakları sınırlandırma biçimini de ilgilendiriyor.
